علت درد پریود و راهکارهای کاهش درد قاعدگی

پریود و درد پریود بخشی طبیعی از زندگی بیشتر خانم‌هاست؛ اما درد شدید ناشی از آن، برای بسیاری یک چالش ماهانه و گاهی ناتوان‌ کننده است.
طبق گزارش WHO، بین ۵۰ تا ۹۰ درصد زنان در سن باروری، نوعی از درد قاعدگی را تجربه می‌کنند و حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از آنها به دلیل شدت درد، از کار، تحصیل یا فعالیت‌های روزمره بازمی‌مانند.
درد طی این دوران به دلیل انقباضات شدید رحم در پاسخ به ترشح زیاد پروستاگلاندین‌ها رخ می‌دهد. روش‌هایی مثل داروهای ضدالتهاب، تغذیه ضدالتهاب، فعالیت بدنی منظم و در موارد خاص درمان پزشکی می‌توانند درد را کاهش دهند.

در این مقاله، به دلایل این دردها، انواع و روش‌های کنترل آن می پردازیم.

منظور از درد پریود چیست؟ آشنایی با دیسمنوره

دیسمنوره (Dysmenorrhea) واژه‌ای پزشکی است که برای توصیف درد پریود استفاده می‌شود. این درد ممکن است به شکل‌های مختلف ظاهر شود:

علائم رایج دیسمنوره:

• دردهای گرفتگی‌ شکل در ناحیه پایین شکم یا کمر
• تهوع و اسهال
• خستگی مفرط
• سردرد
• سرگیجه
• حساسیت پستان‌ها (که می‌تواند با علت درد پستان‌ها بعد از پریود مرتبط باشد)

علائم دیگر و سوالات رایج

• علت درد زیر شکم یک هفته قبل از پریود: تخمک‌ گذاری یا سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
• علت درد ران پا در زمان پریود: گرفتگی عضلات به دلیل کاهش جریان خون
• علت درد روده در زمان پریود: اثر پروستاگلاندین‌ها بر دستگاه گوارش
• علت درد زیر بغل قبل از پریود: تورم غدد لنفاوی یا حساسیت سینه‌ها
• علت درد زیر بغل بعد از پریود: تغییرات هورمونی یا کیست‌های فیبروکیستیک
• علت درد دندان در زمان پریود: التهاب لثه‌ها به دلیل تغییرات هورمونی
• علت درد لگن موقع پریود: افزایش فشار داخل لگن به علت انقباض رحم
• علت درد ناف قبل از پریود: انتشار درد از رحم به اطراف شکم
• علت بدن درد شدید قبل از پریود: افزایش التهاب سیستمیک
• علت سر درد در روز قبل از پریود و راه درمان: تغییر سطح استروژن و کاهش سروتونین

انواع درد قاعدگی

• دیسمنوره اولیه: بدون بیماری زمینه‌ای و از نوجوانی شروع می‌شود (حدود ۱–۲ سال پس از شروع قاعدگی).
• دیسمنوره ثانویه: ناشی از مشکلات رحمی یا لگنی. معمولا در زنان ۲۵+ و پس از چند سال قاعدگی طبیعی ظاهر می‌شود.

دلایل درد پریود

دیسمنوره (Dysmenorrhea) واژه‌ای پزشکی است که برای توصیف درد پریود استفاده می‌شود. این درد ممکن است به شکل‌های مختلف ظاهر شود و گاهی شامل درد مقعدی در پریودی یا علت پا درد قبل از پریودی نیز باشد.

نقش پروستاگلاندین‌ها

پروستاگلاندین‌ها مواد شبه‌ هورمونی هستند که در لایه داخلی رحم تولید می‌شوند. آنها انقباض عضله رحم را تنظیم می‌کنند.
در زمان پریود، افزایش پروستاگلاندین‌ها باعث:

• انقباض شدید عضلات رحم
• کاهش جریان خون به رحم
• تحریک پایانه‌های عصبی (ایجاد درد)

سایر عوامل موثر:

• کمبود جریان خون (ایسکمی) در رحم: به دلیل انقباض شدید
• عوامل ژنتیکی: زنانی با سابقه خانوادگی بیشتر در معرض درد هستند
• عدم تعادل هورمونی: استروژن بالا یا پروژسترون پایین
• بیماری‌های رحمی یا تخمدانی: مانند آندومتریوز، فیبروم، پولیپ یا PCOS

علت درد رحم قبل از پریود و علت درد شکم قبل از پریود معمولا به همین عوامل مربوط است. همچنین، برخی خانم‌ها علت درد تخمدان یه هفته قبل از پریود یا حتی علت درد تخمدان بعد از اتمام پریود را تجربه می‌کنند که به عدم تعادل هورمونی یا کیست‌های تخمدانی مربوط می‌شود.

علت افزایش درد پریود بعد از ازدواج

اگر بعد از ازدواج متوجه شدید که دردهای پریود شدیدتر شده‌اند، ممکن است دلایل زیر نقش داشته باشند:

تغییرات هورمونی

استرس، تغییرات سبک زندگی یا مصرف داروهای ضدبارداری می‌تواند تعادل هورمونی را دستخوش تغییر کند و باعث افزایش درد شود.

رابطه جنسی و واکنش رحم

در برخی خانم‌ها، شروع روابط جنسی باعث افزایش حساسیت رحم و عضلات لگن می‌شود، که ممکن است درد را تشدید کند، به‌ویژه اگر بیماری زمینه‌ای مانند آندومتریوز وجود داشته باشد.
مطالب مرتبط: علت درد کلیتوریس چیست؟

عفونت‌های لگنی یا جنسی

اگر درد با ترشحات غیرعادی، تب یا سوزش همراه است، احتمال عفونت لگنی (PID) یا عفونت مقاربتی وجود دارد که باید بررسی شود.
نکته مهم: اگر درد پس از ازدواج به‌ شکل غیرطبیعی افزایش پیدا کرده، نیاز به معاینه تخصصی دارید.

علت پا درد و سایر دردها در پریود

درد پریود فقط محدود به شکم نیست. علت پا درد در زمان پریود چیست؟
ترشحات پروستاگلاندین می‌توانند اعصاب لگن و کمر را تحریک کنند که منجر به درد پا در دوران پریود، درد ران پا نزدیک پریود یا حتی علت زانو درد قبل از پریود می‌شود.
گاهی علت دل درد و کمردرد بعد از پریود به وجود التهاب داخلی یا باقی ماندن لخته‌های خون مربوط است.

آیا عفونت باعث درد پریودی می‌شود؟

بله، برخی عفونت‌های لگنی یا تناسلی می‌توانند درد شبیه درد در پریود ایجاد کنند یا درد را تشدید کنند. به طور مثال:

عفونت لگنی

در اثر ورود باکتری به رحم، لوله‌های فالوپ یا تخمدان
علائم: درد لگن، ترشحات بدبو، تب و درد هنگام رابطه جنسی

عفونت قارچی یا باکتریایی واژن

ممکن است درد، التهاب، سوزش و حساسیت رحمی ایجاد کند که با درد پریود اشتباه گرفته می‌شود.
اگر درد قاعدگی همراه با تب، لرز، ترشحات غیرطبیعی، یا بوی بد واژن است، حتما به پزشک مراجعه شود.

درد پریودی دارم ولی پریود نمیشم – دلیل چیست؟

اگر احساس درد قاعدگی دارید؛ اما خونریزی شروع نشده یا اصلا اتفاق نمی‌افتد، ممکن است چنین دلایلی داشته باشد:

• تخمدان پلی‌ کیستیک (PCOS)
• بارداری
• عفونت یا التهاب لگن
• استرس شدید یا تغییر ناگهانی در سبک زندگی

باورهای نادرست

باور غلط	توضیح علمی
درد در پریود طبیعی است، تحمل کن.	درد شدید یا اختلال در زندگی روزمره طبیعی نیست و باید بررسی شود.
درد فقط در نوجوانی رخ می‌دهد.	دیسمنوره ثانویه ممکن است در هر سنی بروز کند.
مصرف دارو بدن را تنبل می‌کند	داروهای ضد التهاب در صورت تجویز پزشک مثل ایبوپروفن، در کاهش درد و التهاب موثر و بی‌خطرند.
ورزش در دوران قاعدگی خطرناک است.	ورزش‌های سبک می‌توانند درد را کاهش دهند و حال عمومی را بهتر کنند.

راهکارهای موثر برای کاهش درد پریود

۱. درمان‌های خانگی و طبیعی

گرما درمانی:

کیسه آب گرم روی شکم باعث افزایش جریان خون و کاهش گرفتگی عضلانی می‌شود.

فعالیت فیزیکی:

ورزش‌های ملایم مانند:

• پیاده‌روی آرام
• یوگا (خصوصا حرکات کششی لگن و کمر)
• حرکات تنفسی عمیق و مدیتیشن

(باعث ترشح اندورفین (ضد درد طبیعی) می‌شوند)

بیشتر بخوانید: تشخیص افتادگی رحم در منزل

گیاهان دارویی:

• رازیانه: خاصیت ضد اسپاسم و ضدالتهاب
• زنجبیل: کاهش درد و تهوع
• بابونه: آرام‌بخش و ضدنفخ

توجه: مصرف گیاهان دارویی باید زیر نظر پزشک یا متخصص طب سنتی باشد.

۲. مکمل‌ها و تغذیه ضدالتهاب

مواد معدنی موثر:

ماده	عملکرد	منابع غذایی
منیزیم	کاهش انقباضات عضلانی	بادام، موز و سبزیجات برگ‌سبز
ویتامین E	مهار پروستاگلاندین‌ها	دانه‌ها و روغن زیتون
ویتامین B1	کاهش شدت درد	برنج قهوه‌ای و حبوبات
اُمگا ۳	کاهش التهاب	ماهی، گردو و بذر کتان

پرهیز از:

• غذاهای فراوری‌ شده
• نوشیدنی‌های شیرین و کافئین بالا
• نمک زیاد (برای جلوگیری از احتباس آب)

۳. دارودرمانی

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
• ایبوپروفن، مفنامیک اسید و ناپروکسن
  بهترین زمان مصرف: ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از شروع پریود یا با اولین علائم درد

قرص‌های هورمونی (ضد بارداری)

• تنظیم قاعدگی و کاهش ضخامت آندومتر
• کاهش ترشح پروستاگلاندین
• فقط با تجویز پزشک

درمان‌های پیشرفته در موارد شدید:

• تزریقات هورمونی
• دستگاه IUD حاوی پروژستین
• لاپاراسکوپی برای درمان اندومتریوز

برای درد پریودی چی خوبه بخوریم؟ (تغذیه مناسب دوران قاعدگی)

برخی مواد غذایی که می‌توانند درد را کاهش دهند یا از شدت آن بکاهند:

گروه غذایی	تاثیر مفید
ماهی‌های چرب (مثل سالمون)	سرشار از اُمگا ۳ و ضد التهاب قوی
سبزیجات برگ‌سبز (اسفناج، کلم پیچ)	منیزیم بالا، کاهش گرفتگی عضلانی
آجیل و دانه‌ها (بادام، تخم کدو، گردو)	منبع منیزیم و ویتامین E
غلات کامل (جو، برنج قهوه‌ای)	سرشار از فیبر، B و انرژی‌زا
میوه‌ها (موز، آناناس، توت‌ فرنگی)	کمک به کنترل قند خون و بهبود خلق‌وخو

پرهیز از:

• نوشیدنی‌های کافئین‌دار (چای پررنگ، قهوه)
• غذاهای فرآوری‌ شده
• قند و نمک زیاد

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

پریود نباید زندگی‌ات را متوقف کند. در این موارد، باید جدی گرفته شود:

• درد شدید و ناتوان‌ کننده بیش از ۳ ماه
• عدم پاسخ به دارو
• قاعدگی‌های نامنظم یا بسیار سنگین
• لکه‌ بینی بین پریود
• درد در روابط جنسی
• سابقه خانوادگی آندومتریوز یا فیبروم

همچنین:

• اگر علت درد پریودی و پریود نشدن روشن نباشد.
• در صورت مشاهده کمر درد شدید و پریود نشدن.
• در صورت زیاد شدن درد پریود یا بروز علائم غیر معمول مانند خونریزی شدید.

سبک زندگی سالم برای کاهش درد قاعدگی

عادت مثبت	تاثیر
خواب کافی	تنظیم هورمون‌ها و کاهش حساسیت عصبی
ترک سیگار و الکل	کاهش التهاب سیستمیک
فعالیت بدنی منظم	ترشح اندورفین و بهبود جریان خون
نوشیدن آب کافی	کاهش نفخ و خستگی
مراقبت از سلامت روان	کاهش استرس و شدت درد